Muziek

Muziek in Amerika

Wanneer je hedendaagse muziek beluistert, of het nu heavy metal uit Scandinavië betreft of een lekker licht popdeuntje dat doet denken aan de Spaanse kusten: het is allemaal te herleiden naar de geschiedenis van de Amerikaanse muziek.

Alle genres, alle grootheden en alle invloeden hier behandelen zou een ellenlang geschiedenisboek opleveren. En ondergetekende een muisarm. Deze site is dan ook bedoeld om een heel globaal overzicht te geven van Amerikaanse muziek en de belangrijkste invloeden en de lezer een idee te geven wat er allemaal aan muziek te beluisteren (en te zien) valt bij een reis naar de andere kant van de plas.

Feit blijft dat het niet verwonderlijk is dat juist uit dit land, zo geschakeerd in culturen en historische gebeurtenissen, het meest productief en invloedrijk voor de moderne muziek is. En het begon allemaal met een Europeaan met een viool en een Afrikaan in gevangenschap.

Jazz

Jazz muziek is het eerste typisch Amerikaanse genre dat muziek over de hele wereld beïnvloedde. Er is een duidelijke link van funk naar disco, zelfs naar house. Al deze genres haken in op elkaar en zijn onmiskenbaar terug te lijden naar jazz.

Op haar buurt is jazz beïnvloed door heel veel muzieksoorten: ragtime (toveren op de piano), gospelkoren en zoals gezegd, (rythm ‘n’) blues. New Orleans staat symbool voor de beginperiode van jazz: de stad had een grote zwarte bevolking en stond genoeg open voor de invloeden van Caribische en Mexicaanse geluiden. Daarop volgde Chicago, toen begin twintiger jaren muzikanten uit New Orleans naar het noorden trokken als gevolg van het sluiten van veel clubs thuis.

New York is de bakermat van veel jazzvarianten, niet in het minst omdat de stad het centrum vormde van de muziekuitgeverij. In de twintiger jaren ontstond een orkestband in New York die in hoge mate de geschiedenis van jazz zou beïnvloeden: de Cotton Club band. Aangevuld met Louis Armstrong uit Chicago zou deze band het swing tijdperk inluiden.

Maar niet alleen in deze steden kwam jazzmuziek opzetten: van west naar noord naar oost naar west liet jazz van zich horen – Swing of Big Bands, vaak met een prominente zanger(es) zoals Billie Holiday, Ella Fitzgerald en Fats Waller, waren overal te vinden. Het liet dan ook niet lang op zich wachten voordat blanken werden beïnvloed door de aanstekelijke zwarte muziek.

Country & Western

In den beginne waren “Country” en “Western” nog twee duidelijk verschillende genres. “Country” ontstond in het zuiden van de Oostkust en was een afgeleide van Ierse folk, met banjo’s en violen. “Western” was de muziek van cowboys uit het Westen – met steel guitars en veel muzikanten.

De twee regionale stijlen ontmoetten elkaar in de twintiger jaren, toen opgenomen materiaal voor meer verspreiding zorgden. Tot dan toe, was de zuidelijke folkmuziek onbekend gebleven voor de overige wereld. Ondanks dat de genres zich zeer hadden ontwikkeld, werd de muziek van het platteland als onvolwaardig beschouwd in de grotere steden. Echter, door de uitvinding van de radio verspreidde de muziek razendsnel. In de tweede wereldoorlog ontmoetten de muzikanten uit verschillende delen van Amerika elkaar uiteindelijk ook nog in levende lijve en werden de genres definitief aan elkaar verbonden.

De huidige muzikanten die zich bezig houden met Country & Western muziek zijn beïnvloed door de zwarte blues en gospel, maar nog steeds zijn zij en hun publiek overwegend blank. De meest bekende performers zijn Jimmy Rodgers, Johnny Cash, Tex Ritter, Loretta Lynn, Tammy Wynette, Charley Pride, Dolly Parton, Willie Nelson en Garth Brooks. Een must voor de country & western liefhebber is de Hall of Fame in Nashville, Tennessee. In de zestiger en zeventiger jaren zal country & western muziek de ontwikkeling van rock & roll beïnvloeden.

Blues

Een van de allerbelangrijkste invloeden voor hedendaagse muziekstromingen ontstond op het moment dat voor het eerste slavernijschip de Afrikaanse kust aan de horizon verdween… de blues. Voor de gevangenen die werden verscheept naar het zuiden van Amerika om daar te worden tewerkgesteld als slaven, was muziek een manier om hun cultuur te bewaren, hun zorgen met elkaar te delen, hun geloof te uiten en geheime boodschappen door te geven.

Eenmaal in Amerika, werden de slaven hun Afrikaanse trommels afgepakt, uit angst voor de mogelijke codetaal die ze daarmee konden communiceren. Maar het ritme van het stampen van hun voeten en klappen van hun handen verving de trommels en werd vergezeld door teksten over het zware werk, liefdes en geloof. Slavenliederen waren bij uitstek een manier van communiceren: dat hoorde je alleen al aan de vorm. Typisch voor de muziek van die tijd was een ‘dialogenzang’ waarbij de ene slaaf een vraag stelde of iets poneerde en de andere, een eind verderop, antwoordde. Ondertussen hadden de blanke boeren en pioniers ook niet stil gezeten. (koloniaal)

Pas nadat de slavernij eindigde, kreeg bluesmuziek de vorm zoals we het nu kennen en kreeg het ook meer een solistisch karakter. In plaats van een reactie van een ander af te wachten zoals de slaven dat deden, antwoordde de blueszanger nu zichzelf, vandaar de typische zelfreflectie die we in bluesmuziek zo vaak horen! De blues werd volwassen in de grote steden van Amerika. Meegenomen door bevrijde slaven die hun geluk elders beproefden, ver weg van de plantages en kerkgemeenschappen. In deze nieuwe wereld ontdeed blues zich van zijn religieuze karakter en voldeed het aan de roep om entertainment. En zie hier: de geboorte van Jazz.

Een van dé plekken om te bezoeken in het kader van de geschiedenis van de bluesmuziek is Dockery Farms in het hart van de Mississippi Delta. Will Dockery was een goede baas voor de werknemers op zijn plantage. Hij stond erom bekend dat hij redelijk betaalde – ongeveer 50 dollarcent per dag – en er geen gewoonte van maakte zijn werknemers te mishandelen. Hierdoor aangetrokken, belande Bill Patton en zijn nogal grote familie hier in 1897.

Bill Patton’s zoon Charley, is een van de meest invloedrijke bluesmuzikanten. Hij speelde met de Chatmon family, Henry Sloan. Willie Brown, Tommy Johnson, Jake Martin, Jack Hicks, Dick Bankston, Mott Willis, Cap Holmes, Fiddlin’ Joe Martin, Jimmy Holloway, en later, Pops Staples, Howlin’ Wolf, and Son House.

Koloniaal

Zogenaamde “Colonial Music” of “Early American Music” werd meegenomen naar de Amerikaanse kusten door de eerste blanke kolonisten.

Hun muziek bestond uit dansmuziek, folkmuziek, opera, psalmen, operettes.. je kunt het zo gek niet bedenken of het werd gespeeld, op ieder instrument dat voorhanden was. De meeste muziek had natuurlijk haar wortels in het oude Europa. Belangrijk voor de kolonisten was dat ze zich konden uitdrukken en afleiding vonden van het harde bestaan: daarom waren dansmuziek, theatermuziek, kerkmuziek en later militaire muziek het meest populair. Bands waren er nog niet – de muziek werd gespeeld door wie dat kon en voorhanden was.

De viool was in die dagen het voornaamste instrument – net zoals destijds in het oude Europa. De fluit was ook een populair instrument. Folk-achtige dansmuziek was het resultaat. Een van de meest populaire en oudste dansen was de Virginia Reel.

De mogelijkheden van vrouwen om muziek te maken waren begrensd – het was in die dagen nogal belangrijk je reputatie hoog te houden, vooral niet over te komen als onzedelijk of “los” en dus was de keuze uit instrumenten voor vrouwen beperkt. Gek genoeg was een favoriet en sociaal geaccepteerd instrument voor vrouwen de voorloper van de gitaar.

Rap

Rap is afkomstig van Afrikaanse volkeren in het algemeen en specifiek van zwarte mensen geboren in de Verenigde Staten. De wortels van de vernieuwende muziekvorm vinden we in West Afrika, waar stamhoofden “mannen van woorden” in hoge achting hielden.

Toen later de slaven naar de Nieuwe Wereld werden gebracht, mixten hun nakomelingen Amerikaanse muziek met de beats die zij overgeleverd hadden gekregen van hun voorouders uit Afrika. een andere wortel van rap ligt in Jamaica – de volkslegenden die “toasts” werden genoemd. Dit waren verhalende gedichten in een specifieke rijmvorm, later door Jamaicaanse disc-jockeys gebruikt om platen aan elkaar te praten.

Ruim honderd jaar later, had rap zich ontwikkeld tot een straatkunst. Zoals doo-wop (rhythm ‘n’ blues achtige meerstemmige a capella zang) ontstond rap zoals we het nu kennen op schoolpleinen en op straathoeken in grote steden in de zeventiger jaren. De eerste raps waren opschepperige verhalen, en sneren naar andere rappers. Deze muziekstijl groeide langzaam in populariteit onder zwarte tieners in New York City, Washington, D.C., en Philadelphia. Al in 1974 vind je deze eerste rap op wijkfeesten in New York.

Maar pas in 1979 ontdekken de grote platenmaatschappijen het nieuwe geluid, als “rapper’s Delight” van de Sugar Hill Gang een grote hit wordt. Het publiek dat op rap afkomt groeit enorm en wordt zelfs berucht, met acts als Public Enemy, N.W.A. en Ice-T. Run-DMC werd de eerste zwarte rap groep die doorbrak op grote schaal bij een groot blank publiek. Bijna 25 jaar later heeft rap nog steeds een ongekende populariteit bij mensen van diverse sociaal-economische achtergronden.

Zeg je rap, dan denk je aan hip-hop cultuur. Althans, de twee zijn zonder meer met elkaar verweven. Dit heeft tot gevolg dat veel mensen rap niet als een volwaardige, muzikale kunstvorm zien, maar als een modeverschijnsel dat voortkomt uit misstanden in de (Amerikaanse) maatschappij. Ieder heeft zo zijn mening, het ziet er echter naar uit dat rap bepaald niet een modeverschijnsel is maar in ieder geval een volwaardige muziekstijl – of je er nu van houdt of niet.

In de jaren zeventig ontstond in de wijk Bronx in New York deze hip-hop cultuur; compleet met grafitti, breakdancing en een bepaalde houding, ‘slang’ en kledingcode. De wortels van deze nieuwe sub-cultuur, liggen in het feit dat in de jaren vijftig de wijk Bronx heel snel achteruit ging. Eind jaren zestig kwamen de gangs in opkomst – groepen jonge mensen die de buurt begonnen te terroriseren uit onvrede en uiteindelijk ook elkaar in de haren vlogen. Grafitti werd in eerste instantie gebruikt als indicatie voor ontmoetingsplaatsen, geheime locaties en andere boodschappen. De kledingcode had als doel de ene gangmember van de andere te onderscheiden, enz.

Een van de leden van de eerste New Yorkse gang, The Black Spades, was de Amerikaanse DJ Afrika Bambaataa. Hij werd met zijn “Zulu Nation” de vertegenwoordiger van hip-hop cultuur, en probeerde de gang-gevechten en het drugs dealen te vervangen door rap muziek, breakdance en hip-hop stijl.

Rock

Net als blues, begint Rock ‘n’ Roll bij het vertrek van toekomstige slaven uit Afrika. Maar het is allerminst genoeg om te zeggen dat het voortkomt uit de zwarte muzikale erfenis van slavenliederen naar ragtime, blues, jazz, gospel enz..

Het is meer dan dat – dat ‘meer’ zit hem in de toevoeging van blank Amerika – zowel in de muziek als in het publiek. Eigenlijk kun je zeggen dat maar één erfenis rock ‘n’ roll heeft voortgebracht: de ontmoeting van twee volkeren. De wortels zitten overduidelijk in de blues en rhythm ‘n’ blues; echter, onmiskenbaar in de historie van rock ‘n’ roll zijn de belangrijke invloeden van bluegrass, boogie woogie, gospel, jazz en rockabilly. Overigens had de rock ‘n’ roll nooit bestaan zonder het fenomeen radio; als dit onbevooroordeelde, landelijk opererende apparaat niet in huiskamers had gestaan, was de kans immens kleiner geweest dat de muziekstijlen van blank en zwart hadden ontmoet…

Bluegrass

Een subgenre van countrymuziek, door de toevoeging van jazz, gospel en Keltische folkmuziek. Een modern voorbeeld van bluegrass is de band String Cheese Incident uit Colorado, erg populair bij jongeren uit de ‘jamband scene’.

Boogie Woogie

Een manier van piano spelen, waarbij een heel snel ritme wordt gehanteerd en vooral met de linkerhand veel noten worden gebruikt. Ook gitaristen hebben deze stijl geadepteerd, bijvoorbeeld John Lee Hooker.

Rockabilly

De eerste kenmerkende aanzet tot rock ‘n’ roll – een rechtstreekse samensmelting van (zwarte) blues en (blanke) country. Afkomstig uit Sam Phillip’s Sun Studios in Memphis. Kenmerkend waren het aanslaan van de contrabas, een lead gitaar en akoestische tweede giaar. De zangers maakten “nieuwe” geluiden zoals gestotter, gehik, geschreeuw en kreten. Deze stijl, ‘vader’ van de rock ‘n’ roll, eindigde met de vijftiger jaren. Belangrijkste, ongetwijfeld bekende namen zijn Elvis Presley, Little Richard, Jerry Lee Lewis, Buddy Holly en Chuck Berry.

Met rockabilly, of de vroege jaren van de rock ‘n’ roll, werd ook het begrip tiener geboren. In de jaren vijftig, hadden jongeren niet bewust de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. De babyboom van vlak na de oorlog begon op te groeien en naar rock ‘n’ roll te luisteren. Zij deelden niet het gevoel en de herinneringen van hun ouders, wisten niet wat de oorlog had betekend en hoezeer die de oudere generaties had beïnvloed. Zij deelden niet hun ouders’ voldaanheid met het naoorlogse tijdperk, vredig en voorspoedig en zonder bedreigingen, zoals het leek in contrast met de jaren ervoor. Deze afwezigheid van grote uitdagingen, of het nou oorlog, recessie, industrialisatie of politieke verandering was, monde uit in de beroemde rusteloosheid van jonge Amerikanen in de jaren vijftig. Het symbool van deze generatie, James Dean, getuigde van de intense wens van tieners om enig doel in hun leven te vinden.

Overigens gold dit voor blanke tieners – voor hun zwarte leeftijdsgenoten lag het net even anders. Hun rusteloosheid vond wel een doel, namelijk in hun eigen woonomgeving: het doel van rechtvaardigheid en waardigheid. Misschien is het juist dit doel die de blanke jongeren zo aantrekkelijk vonden.

Zestiger Jaren

De zestiger jaren sloegen een nieuwe weg in – een stijl van zeer melodieuze vocalen met een zn. ‘harmony’ achtergrond. Artiesten als Smoky Robinson, The Temptations, The Supremes, Gladys Knight en The Four Tops werden bekend onder de noemer ‘Motown Sound’.

Dit historische overzicht gaat over de muzikale geschiedenis van Amerika – echter, de invloed van een band in de zestiger jaren valt niet ongenoemd te laten: In Engeland hadden de Beatles zichzelf opgewerkt van een school en club band naar een nationaal niveau. Al snel overwonnen ze ook Amerika. Meer Engelse bands volgenden, zogenaamde “The… Bands”, zoals The Kinks, The Who, The Searchers en natuurlijk The Rolling Stones. Met de laatste kwam rock ‘n’ roll weer terug bij zijn oorspronkelijke rebelse imago – maar nu nog luider en vooral kwader. Rock ‘n’ Roll werd Rock.

Tegen het einde van de zestiger jaren begonnen de teksten van rock platen nogal drugs gerelateerd te raken. Niet vreemd omdat je in deze tijd kunt spreken van een psychedelische periode. Bands als de Doors en de Jimi Hendrix Experience en artiesten als Janis Joplin braken met de wortels die rock ‘n’ roll in de dansmuziek had. Met hulp van de toen nieuwe stereofonische opnametechnieken, maakten deze artiesten lange, complexe en geëngageerde songs die nogal abstract waren.

Zeventiger Jaren

Rock bleef doorgaan op het pad van samensmelting met andere muziekvormen – niet verwonderlijk gezien de historie van de muziekstroom. Folk rock, country rock en jazz rock ontstonden. Maar ook acid rock, metal rock, glam’ rock en punk vonden hun weg naar een nieuwe generatie artiesten. Halverwege de jaren zeventig begonnen sommigen het danselement in de muziek te missen, zeker nu rock voornamelijk voor de radio en platenverkoop werd geproduceerd, wat resulteerde in het niet echt tijdloos gebleken verschijnsel disco.

Als nevenverschijnsel begon rock terug te vallen op zijn wortels. Dit resulteerde in de stroming New Wave. Denk aan The Cars en Elvis Costello. Tegen het einde van het decennium was rock (‘n’ roll) volwassen geworden – de cirkel was rond.